بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی یکی از بقعه‌های تاریخی شهر سروستان میباشد
بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی یکی از بقعه‌های تاریخی شهر سروستان درشهرستان سروستان و استان فارس میباشد. در این بنا بقعهٔ «شیخ یوسف سروستانی» (وفات: ۶۸۰ هجری) و «محمد بن حسن‌علی البیظاوی» (وفات: ۷۱۰ هجری) قرار گرفته‌می باشد. بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی از چندین ستون سنگی و 2 چهارتاقی تشکیل پیدا کرده‌می باشد. این بنا به طرز زیبایی در وسط شهر سروستان قرار دارد. از لحاظ معماری به روزگار ایلخانی بر می‌گردد و تزئینات بنا متأثر از تزئینات رایج آن روزگار میباشد. در اقلیم پارس آمده می باشد که این بقعه که مکان زندگی و یادگیری شیخ یوسف بن یعقوب بوده حاوی 2 4 طاقی و چندین ستون سنگی و رومی‌هایی از سنگ تراش می باشد.
معماری بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی مشابه معماری بناهای ساسانی می باشد و شیوه سنگ تراشی آن همانند خداینانه مسجد فراگیر عتیق شیراز می باشد. در درجه اول اهمیت عنصر تزئین بنا حجاری می باشد که تزئینات عمده حجاری حاوی کتیبه‌ها به خط کوفی، ثلث، نسخ و نقوش اسلیمی یعنی پیچ در پیچ میباشد. علاوه بر این عناصر تزئینی هنر کاشیکاری در این بنا به کار رفته که متأسفانه امروز آثاری از این هنر در بنا موجود نیست. بنا به مدارک جزیی که به دست آمده چنین استنباط می‌شود که در طرفین گوشواره‌ها یعنی بخش‌های کچکی شکل از کاشی‌های زرین فام یا نقوش گیاهی و کاشی‌های با لعاب فیروزه‌ای به شکل صلیب استفاده گردیده می باشد. در این بنا، 2 در ورودی به مکان قبور وجود دارد.
معماری بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی مشابه معماری بناهای ساسانی می باشد
سر در ضلع شرقی از سنگ تراشیده می باشد و دارای طاقی مقرنس کاری می باشد. در ضلع شمالی بنا نیز بقایایی از پلکان مارپیچ وجود دارد. سر در غربی در ابتدا در بخش شمالی بنا بوده که به دلیل حوادث طبیعی ویران شده و سپس به تشخیص معماران این سر درب را به جبهه غربی انتقال داده و به همان صورت و با همان مصالح بر پا داشته‌اند. سر در این عمارت با نگارش چند آیه از قرآن به خط ثلث بر روی کاشی کاری‌های معرق، مزین شده می باشد. سر در جنوبی نیز که بر محور اصلی ساختمان بنا شده و متعلق به سال ۷۱۴ هـ. ق می باشد، از سنگ تراشیده ساخته شده می باشد. این سر در دارای چندین کتیبه به خط نستعلیق میباشد که یکی از آنها مربوط به پیمان پادشاهی نادر شاه افشار میباشد. این بنا دارای 2 گنبد می باشد که گنبد اصلی آن دارای 12 ستون می باشد که از سنگ‌های طبیعی خوش تراش بنا شده می باشد و 12 ستون آن نیز از سنگ‌های یکپارچه ساخته شده می باشد.
قطر این گنبد ۶ متر می باشد و 1 بار نوسازی شده اما بخش‌های پایینی و 12 ستون آن هم چنان دست نخورده به جای مانده می باشد. از لحاظ ایستایی بنا کل وزن ساختمان به طرز زیبا و استادانه‌ای بر روی 12 ستون سنگی آهکی قرار گرفته و استاد کار او استاد علی الفازی بوده می باشد. گنبد دیگر این بنا که گنبدی کوچک می باشد، از سنگ‌های لاشه و آجر ساخته شده می باشد. در ضلع شمالی گنبد 12 ستون، دیواری قدیمی وجود داشته که هم اینک دیوارهایی در 2 سمت آن تاسیس شده می باشد. آنگونه که در منابع ذکر شده در بنای امروزی 3 مرحله ساختمان تشخیص داده شده می باشد:
بقعه شیخ یوسف سروستانی مکان زندگی و یادگیری شیخ یوسف بن یعقوب بوده می باشد
۱- قسمتی از دیوار قدیمی که در طرح 4 منزل می باشد و در شمال گنبد 12 ستون واقع می باشد که از مرحله اول بجا مانده می باشد.
۲- در 2 سمت این دیوار در مرحله دوم با مرحله اصلی ساختمان دیوارهای کشیده‌اند. در این مرحله ساختمان گنبددار کوچک‌تر تغییراتی جزئی از جمله افزایش کردن چند پایه و ستون بوجود آمده می باشد.
۳- در این مرحله در ساختمان منضمات نسبتاً جدیدی در بنای گنبددار کوچک‌تر و منضماتی بر ساختمان دروازه شرقی ایجاد گردیده می باشد و در گوشه شمالی بنا بقایای از 1 پلکان 2ّار دیده می‌شود که احیاناً متعلق به مناره‌ای بوده می باشد. ساختمان گنبددار بزرگ از سنگ‌های طبیعی خوش‌تراش بنا شده و ستون‌ها از سنگ‌های 1 تکه ساخته شده می باشد و ساختمان گنبددار کوچک از سنگ‌های لاشه و آجر ساخته شده می باشد. در وسط 4 طاق اصلی، سنگ قبری مربوط به شیخ یوسف قرار دارد که بر روی آن نگاشته شده می باشد: «توفی الشیخ یوسف بن یعقوب السروستانی سنه اثنین و ثمانین بعد ستمائه» و در پایان نیز روزگار ۶۸۰ هجری ذکر شده می باشد.
بقعه شیخ یوسف سروستانی متشکل از چندین ستون سنگی و رومی‌هایی از سنگ تراش می باشد
سنگ قبر دیگری متصل به بقعه شیخ می باشد که بر روی آن نام محمد بن حسن علی البیضاوی مورخ ۱۱ رمضان ۷۱۰ هجری نگاشته شده می باشد. بر سر در جنوبی نام استاد علی بن حسین علی الفازی و روزگار محرم ۶۸۰ هجری مرقوم شده می باشد. روزگار سر در جنوبی ۷۱۴ ذکر شده و پایین آن روی لوحه سنگی به غرس درخت سروی در سال ۷۳۱ در صحن بقعه اشاره شده می باشد. مادام دیولافوا نیز در سفرنامه خویش درباره مقبره شیخ یوسف آورده می باشد که «…. در این بقعه تغییراتی حاصل شده و وسعت حیاط آن هم افزایش یافته می باشد 1 اقبال از بنا با سنگ ساخته شده می باشد که در تالار مقبره هم ستون‌های سنگی دیده می‌شود. هزاره‌ها هم از کاشی‌های پوشیده شده که انعکاس فلزی دارند و از ستاره‌های مینایی فیروزه‌ای صلیب مشابه قشنگ و خوش نما هستند ولی اگر ستاره‌های کاشی را با هم مقایسه کنیم پیداست که مینایی فلزی رنگ آنها گاهی زیاد و گاهی کمتر حرارت دیده می باشد و کاشی‌های خوب آن هم به قشنگی کاشی‌های مینایی مسجد کاشان یا ورامین نیستند و واضح می باشد که در موعد انحطاط این صنعت ساخته شده‌اند.»
اهمیت تاریخی
مزارشیخ یوسف سروستانی، مربوط به سدهٔ ۷ ه. ق. می باشد و در صحنه اصلی شهر واقع شده و این تاثیر در روزگار ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شمارهٔ ثبت ۳۱۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده می باشد.
